Start nieuw project over schaamte

In december lag ik een paar nachten wakker nadat ik het verhaal achter mijn serie Botanische Familie online had gedeeld. Na zelfonderzoek ontdekte ik dat het schaamte was wat me dwarszat. Ik schaam me voor wat me is overkomen (1) en hoe ik daar niet mee heb kunnen dealen (2). Heel erg treurig natuurlijk, want 1 kon ik niets aan doen en 2: ik was een kind for crying out loud! Schaamte is een heel belangrijke beperkende emotie als het gaat om traumaheling, omdat het je kleinmaakt en je van je speelruimte berooft. Ik dacht dat ik inmiddels al mijn schaamte wel gevoeld had, maar blijkbaar dus niet. En daarom overpeins ik nu een kunstserie over schaamte.

Wat is schaamte? Volgens Wikipedia is het een sterk cultureel bepaalde emotie die optreedt als je:

a) je niet hebt gedragen volgens je eigen normen/waarden,
b) je je niet hebt gedragen volgens andermans normen/waarden, dat kan zowel interpersoonlijk als maatschapppelijk zijn, of
c) als je je bekeken voelt in naaktheid en/of seksuele handelingen die in zichzelf heel normaal zijn, maar een lading krijgen vanwege het voyeuristische aspect en het ‘betrapt’ voelen.

Op individueel vlak kan schaamte, mits adaptief gevoeld en niet overweldigend als gevolg van een psychologische intrusie, zorgen voor zelfverbetering en de motivatie daarvoor. Op interpersoonlijk/maatschappelijk vlak werkt schaamte assimilerend/integrerend vanuit een adapt or die principe. Onaangepast gedrag leidt immers tot uitsluiting en verbanning. Oorsponkelijk in stammensamenlevingen en ook als hedendaags kind zou verbannning uit de stam/familie de dood betekenen, want dan wordt er niet meer voor je gezorgd en dan wordt je niet meer beschermd.

Adapt or die is een evolutionair adagium. Planten doen dat al millennia lang om te overleven. Lees bijvoorbeeld de boeken van de Italiaanse bioloog Stefano Mancuso, Briljant groen (2017), Reizend groen (2019) en je leest het ene na het andere fantastische verhaal van planten die de wereld hebben gekoloniseerd dankzij hun aanpassend vermogen. In principe zou ik voor deze kunstserie dus elke plantsoort kunnen kiezen die ik wil. Maar toen las ik in een evolutionair botanisch traktaat van Fred Triep over het onderscheid tussen Naaktzadigen (Gymnospermen) en Bedektzadigen (Angiospermen), beide onderdeel van de zaadplantigen, de eerste planten die zich aanpasten aan milieuinvloeden op land, nadat de eerste planten (Sporenplanten) vanuit de zee aan land waren gekomen. De zaadplantigen zijn dus op land de eerste planten die het adapt or die principe “doorvoeren”.

Dat “Naakt” associeerde gemakkelijk met de derde vorm van schaamte: naakt gezien worden door anderen je daarvoor schamen. Het onderwerp kristalliseert zich dus. Van de Amerikaanse psychotherapeut Peter Levine (1942) leerde ik hoe schaamte zich manifesteert in het lichaam: het diafragma (middenrif) krimpt in elkaar, buigt zich voorover. Een belangrijke stap om schaamte te helen, zo leerde ik ook van Levine, is dan ook het oprichten van de ruggegraat en diep inademen om letterlijk ruimte te scheppen. Dat associeerde ik met treurplanten. En in het Naaktzadige geval met treurconiferen. Maar wie weet welke inkrimpende, vooroverbuigende vormen ik nog meer ontdek binnen de Naaktzadige familielijn.

Ten slotte zou een visueel anker nog kunnen zijn: spelen met het diafragma op lenstechnisch niveau: grotere versus kleinere scherptediepte in de schilderijen en/of tekeningen.

Dit is genoeg om een nieuwe serie werk te initiëren en te ontdekken waar het me brengt en wat ik in de tussentijd leer over mijn eigen schaamte. Wordt vervolgd!


Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *